Can gi

Có vô số loại để bạn chọn, nghĩa là rất khó để chọn đúng bộ bàn đạp và can giày. Kích cỡ đế giày, khả năng chịu lực, tuổi thị can giày, độ tương thích với những chiếc xe đạp khác – những điều này chỉ là một vài điểm cơ bản mà bạn phải thuộc nằm lòng.

Và quan trọng nhất trong số đó là độ xoay của can giày. Chúng ta thường học hỏi những vận động viên chuyên nghiệp khi chọn các bộ phận xe đạp. Tuy nhiên, khi nói đến bộ bàn đạp thì lại khác, đặc điểm sinh lý của chính bạn mới là yếu tố quyết định.

Đa số mọi người điều mặc định tư tưởng là các tay đua chuyên nghiệp đều sử dụng can giày cố định (không xoay). Lý do là can giày cố định mang lại lực đạp lớn nhất, hiệu quả nhất, khi loại bỏ được tất cả những chuyển động không cần thiết của chân.

Hiện tại thậm chí những tay đua chuyên nghiệp đã nghĩ đến việc can cố định không phải là loại tốt nhất. Phil Cavell of CycleFit, chuyên gia trang bị xe đạp có trụ sở tại London, đã làm việc với đội Trek-Segafredo, trang bị cho những tay đua như Fabian Cancellara và Jens Voigt.

Ông ấy cho rằng: “Hầu hết dân xế đạp, ngay cả chuyên nghiệp, vẫn cần can giày xoay tại một vài điểm cố định trong khi chuyển động bàn đạp. Góc xoay bàn chân, xương chày hay chuyển động hông đều có thể ảnh hưởng đến những nhu cầu chuyên biệt.  Chuyển động xoay thường cần thiết khi người đạp không ý thức được khi đó là cần thiết – ví dụ như khi bàn đạp ở góc 12 giờ (vị trí trên cùng của chuyển động đạp).”

Cân nhắc các sự lựa chọn

Can giày xoay được tạo ra để giúp bàn chân có những chuyển động xoay nhỏ sang hai bên khi được kẹp vào bàn đạp. Chuyển động này, thường dưới dạng gót chân dịch chuyển về phía trước hoặc ra khỏi xe đạp, giúp bàn chân tự cân giữa trong suốt chuyển động đạp.

Lý do chính để các vận động viên chọn can giày xoay là việc định vị can xoay trên trọng tâm của giày khá thuận tiện hơn so với can cố định. Điều này cho phép mọi vận động viên dễ dàng tự chỉnh vị trí can giày tại nhà.

Các nhà sản xuất mang lại nhiều loại can giày với mức độ xoay khác nhau bên cạnh những loại can cố định.

Chẳng hạn, bàn đạp Look 9° và 4.5° (lần lượt là đỏ và xám), con số thể hiện độ xoay gót chân cần thiết để tháo can giày khỏi bàn đap.

Shimano có loại can màu vàng xoay trung tâm giúp cả ngón và mũi chân dịch chuyển trong khoảng 6°, can xanh dương chỉ xoay ngón chân, còn màu đỏ là can cố định.

Bàn đạp Speedplay đơn giản hóa mọi việc bằng việc cho phép điều chỉnh cá nhân bằng vít, mang lại tác dụng từ cố định đến xoay 15°.

Vậy bạn có cần can xoay không? Đối với hầu hết dân xế độp, một mức độ xoay nhẹ là có ích, đồng thời mặt tích cực là hạn chế chấn thương có giá trị hơn nhiều so với một lượng rất ít lực đạp bị mất.

Khi một tay đua sử dụng can cố định, bàn chân và hông người đó sẽ cố định ở một vị trí. Chuỗi động lực học cũng bị đóng. Bất kỳ một áp suất nào để làm vững chuyển động đạp đều tác động hoàn toàn vào khớp gối; sức ép quá lớn có thể dẫn đến trường hợp chấn thương mà đáng ra rất dễ tránh.

Cavell đưa ra một cách đơn giản để xác định liệu bạn có cần sử dụng can giày xoay hay không, đó là nhờ một ai đó quay lại chuyển động đạp của bạn từ phía trước, tốt nhất là ở chế độ slow motion. Bạn sẽ rất dễ nhận dạng được nhu cầu sử dụng can giày của mình bằng việc  quan sát xem bàn chân có xuất hiện bất kỳ chuyển động nào sang hai bên hay không.

Dù vậy, cần lưu ý những cơn đau đầu gối cũng có thể xảy ra khi chân chuyển độ quá nhiều cũng như khi chuyển độ quá ít. Số lần xoay tốt nhất cho bạn là điều khó nói và cũng rất khó đoán nếu không có chỉ dẫn chính xác.  Những mức độ ổn định khác nhau của bàn chân, hông và đầu gối nghĩa là những thiết kế bàn đạp/can giày khac nhau sẽ phù hợp với những động lực chân khác nhau.

Xác định loại can giày của riêng bạn

Phán đoán đúng mức độ xoay chỉ là một khía cạnh để chọn một bộ can giày (cùng xe đạp) thích hợp, vì vậy đây không thể (và không nên) là yếu tố quyết định khi bạn chọn set bàn đạp và can giày sau đó.

Với bất kỳ khía cạnh nào của trang bị xe đạp, nếu gây đau đớn hay những vấn đề nào đó, có thể đã đến lúc bạn cần tham khảo lời khuyên từ các chuyên gia. Làm như vậy sẽ loại bỏ những vấn đề chỉ mang tính phỏng đoán và có thể giúp bạn tránh khỏi chấn thương.

Mỗi tuyển thủ là một trường hợp riêng biệt, và mức độ xoay nên dựa theo nhu cầu từng người.

Can giày bạn có cần thiết kế xoay không?

Có: Theo ý kiến của Euan Adams, một chuyên gia vật lý trị liệu về xương khớp

Chuyển động xoay giúp chân bạn tìm ra vị trí tự nhiên nhất khi đạp xe, và cho phép mọi sự thay đổi về vị trí can giày hay việc cơ bắp yếu đi/khớp xương cứng trong suốt quá trình đạp xe, để ngăn chặn chấn thương. Nếu bạn cảm thấy không biết chắc về việc lắp đặt can giày hoặc đã từng trải qua chấn thương khi đạp xe, can giày với độ xoay sẽ lo liệu vấn đề này.

Không: Theo David Alexander, chuyên gia trang bị xe đạp, thương hiệu Specialized

Chuyển động xoay giải quyết mọi “cẩu thả” trong chuỗi động học. Xoay ít thì không sao nhưng nếu quá nhiều cũng sẽ gây hại như khi sử dụng can giày cố định. Miễn là can giày của bạn đặt phía trước/sau, hướng đặt và góc xoay chính xác, đồng thời người đạp xe không quên xoay hướng bàn chân (chẳng  hạn trong lúc chỉnh can cho vừa), loại can với thiết kế giúp góc bàn chân xoay hướng có thể được chấp nhận.